हङ्गकङ्ग आएको पनि यति लामो सपय बितिसक्यो । हङ्गकङ्गक आई डी को लागि १९९५ अक्टुबरको १७ तारिख आएको थिएँ । सपरिवारबाट लामो समयको लागि टाढा भएको पहिलो थियो यो । जसरी हुन्छ, हङ्गकङ्गलाई कर्मभूमिको रुपमा पाउँनु थियो मैले । मनमा धेरै कुराहरु खेल्ने गथ्र्यो । अनि १ डलरलाई ७ ले गुणा गथेँ । मनको क्यालकुलेटरले निकै राम्रो गुणनफल निकाल्ने गथ्र्यो र म दङ्ग पर्थेँ । चार वर्ष काम गरेर स्वदेश फर्कने भन्थ्यो मनले । मनसँग हाँ मा हाँ मिलाउँथेँ मैले पनि ।
मेरो लागि यो नौलो सहर भने थिएन । डिसेम्बर १९८९मा १७ दिन हङ्गकङ्ग बसेको थिएँ । त्यसबखत मेरो दाजु छकुमार राई ब्रिटिश सेनामा कार्यरत हुनुहुन्थ्यो । भेट्न आएँ तर तलिममा ब्यस्त रहेको कारण हाम्रो भेटघाट पातलो नै भयो । राजेन्द्र काका म बसेको ठाउँ चिम शा चुइबाट नजिक गन क्लब ब्यारेकमा भएको कारण वहाँले घुमघाम गराउँनु भएको थियो मलाई ।
दोस्रो पटक म हङ्गकङ्ग आउँदा मेरो दाजु र काका प्रेम काइतक एयरपोटमा मलाई लिन आउँनु भएको थियो । म अध्यागमनबाट बाहिरि आउँदा गफगर्दै मलाई कुरीरहनु भएको रहेछ । मलाई देखेर दुबै जनाले खुशीका हात हल्लाए । एकअर्कामा खुशी बाँड्यौँ । त्यस पछि टेक्शि चढेर सिधै चिम्साचुईको चुङ्गकिङ्ग मेन्शन पुगेर खाजा भुजा खायौ । दाजु ब्रिटिश सेनाबाट अबकाश भई फेरि सुरक्षा कम्पनीमा काम गर्न आउँनुभएको थियो । कम्पनीले दिएको होस्टलमा बस्नु पर्ने भएकोले मलाई वहाँसँगै लगेर राख्ल नमिल्ने भयो । त्यसैले प्रेम काकासँग गएँ । ठाउँ रमाइलो सफा, २५ तले सुरक्षा ब्याबस्था राम्रो भएको गगन चुम्बि महल । त्यो महलको नाम रिच लेण्ड गार्डेन थियो, चुनुमुन फेरी नजिकै । अरु साथीहरु पनि थिए, तरेवा भन्ने एकजना भाइ, तिलहाङ्ग लिम्बू बद्रि राई र सुदेस मामा । त्यस रात थाकेर होला भुसुक्कै निदाएछु । एकैचोटी बिहान ब्यूँझेँ । बिहानीको खाजा चिया खाएर, काममा जाने तयारीमा जुट्दै थिए सबै ।
म र सुदेस मामा भने नयाँ थियौँ । वहाँ अलिक अगाडि आउँनु भएकोले गर्दा हिँडडुल गर्न र अध्यागमनसम्म जनेआउँने अनुभब बटुलिसक्नु भएको थियो । १९ तारिख अक्टुबरका दिन कागजात च्यापेर सुदेस मामासँग वान्चाइ अध्यागमन बिभागतिर लाग्यौँ । (५९ एम) दुईतले बस चढेर चुनवान हुँदै वानचाइ पुगेको सँझना छ । फाराम भर्ने काम सबै सकेर नाम कुरेर बसेका थियौँ । नाम बोलायो र अध्यागमनका कर्मचारीले भने “सबै सक्कल कागजात लिएर अर्को महिना नोभेम्बरको १७ तारिक हाजिर हुँनु” ।
कोठाका सबैजना काममा जन्थे । सुदेस मामा पनि दिदीको घर जानु हुन्थ्यो यता म एक्लै पर्थेँ । मेरो घर परिवार सानी छोरी उन्तुकको तोतेबोली कानमा गुञ्जिरहन्थ्यो । एक किसिमले म पागल जस्तै हुन्थेँ । आफ्नो सन्तानको मायाले छाती पोलेको क्षण थियो । छोरीको यादले अति नै सताए पछि आइ डी हापेर घर फर्कने विचार गरेँ । नोभेम्बर ११ तारिक नेपाल फर्किने टिकट मिलाएँ र म फर्किएँ पनि । घरका सदस्य कसैलाई जानकारी दिएको थिइँन । राती म घर पुग्दा सबै छक्क परे । किन के कामले परेर आएको ? सोधिखोजि भयो । के भन्नु भएँ, अक्मक्किदै कागज नमिलेर मिलाउँनको लागि आ’को भनेर टारेँ । जिन्दगीमा पहिलो पटक यसरी झूट बोलेको थिएँ ।
दिन बित्दै थियो, हङ्गकङ्ग फर्कने चाह कत्ति थिएन । आफू भित्र मनोबाद चलिरहन्थ्यो । जा र नजा । तर केही दिन पछि फर्किनै पर्छ भन्ने मतले जित्यो मेरो मनलाई । अनि फर्कन बाद्य भएँ पनि । आफ्नो भन्दा पनि नानीको भोलिको दिन सम्झेर जा भन्ने मतले जित्यो । त्यसैले २५ नोभेम्बरमा हङ्गकङ्ग पुनः फर्किएँ । २६ नोभेम्बर, अध्यागमनमा हाजिर हुँनु पुगेँ । तोकिएको समय (नोभेम्बरको १७)मा नआ’को कारण सोधे कर्मचारीले । घरायसी कामले घरदेश फर्कनुपरेको कुरा बताएँ । अनि उसले भने बमोजिम कागजात सबै पेस गरेँ । केही बेरमा मेरो नाम बोलाइयो । उसले भन्यो तिम्रो कागजात पायौँ, अब चिठ्ठी पठाउँछौँ भन्यो ।
नभन्दै डिसेम्बर ३ तारिकका दिन अध्यागमनको चिठ्ठी आयो । मनमा खुल्दुली लाग्यो कतै कागजात अपुग त भएन भनेर ? मन यस्तै सोँच्दै पत्र खोलेर हेर्दा, प्रमाणित भयो ५ तारिक हाजिर हुनु भन्ने रहेछ । बल्ल डिसेम्बर ५ तारिक आयो । सबेरै उठेर बिहानीको नित्यकर्म सकेर मनभरि कुराहरु खेलाउँदै अध्यागमनतिर लागेँ । उही ५९एमबाट चुनवान हुँदै चुनवान एमटीआर स्टेशनबाट वानचाइ । पुग्नुसाथ राहदानी झ्यालबाट भित्र सुटुक्क छिराएँ र आफ्नो नाम चनाखो हुँदै सुनिरहन्थेँ । किन कि चाइनिजले नेपाली नाम सही उचारण गर्न नसक्दा नबुझिने भएकोले । मान्छेको भीड खुट्टा राख्ने ठाउँ हुन्न थियो । केही समय बसे पछि बोलाएर भन्यो कर्मचारीले “तिम्रा सबै कागजातहरु प्रमाणित भएकोमा बधाइ छ”। मैले पनि मख्ख पर्दै धन्यदबाद दिएँ । उनले एउटा टुक्रा कागज दियो र भन्यो माथि ८ तलामा फोटो खिचाउँन जाऊ । म खुशी हुँदै साततलाबाट एकतला माथि उक्लिएँ र फोटो खिचाउँनेहरुको मालामा उनिएँ म पनि । मेरो पालो आयो र फोटो खिचाएँ । फोटो खिच्ने मान्छेले नाम पर्खिनु भन्यो । पर्खि बसेको थिएँ । नाम आयो र मेरो बिबरणहरु लेखिएको कागजमा दुबै हत्केलाका छाप लिए । छाप नलागेका प्रमाण पत्रको सँख्या र बिबरण लेखिएको कागज मेरो हातमा थम्याइ दियो । यसरी डिसेम्बर ५ तारिक १९९५ देखि मैले हङ्गकङ्गमा बसोबास र काम गर्ने अनुमति पाएँ ।
काम गर्ने अनुमति त पाइयो तर निर्माण वा सुरक्षा क्षेत्र कुनैको पनि अनुभव थिएँन मलाई । हङ्गकङ्गमा कङ्गक्रिटको खेतीतिर लाग्नु पर्ने कि त सुरक्षा गार्डतिर । जिन्दगीमा पिता पुर्खाले नगरेको कंक्रिटको खेती निकै मौलाएको थियो र अझै छ पनि । अब घरदेशको हैन कामको सुर्ता सुरु भयो । कस्तो काम पाउँने होला भनेर । कामको खोजीमा थिएँ । मेरो दाजु छकुमार राईसँग जागिरकोबारे कुरा भयो । त्यस बखत आडम सेक्यू फोर्स कम्पनीमा भूपू सैनिकहरुको सुपरभाइजर हुँनुहुन्थ्यो वहाँ । कुरैकुरामा वहाँले मलाई सेक्यूरिटी गर्दैगर्नु भन्ने सल्लाहा दिनु भयो । वहाँले काम गर्ने कम्पनीमा भञ्जाहरुलाई पनि सुरक्षा सेवामा भर्ती गर्न थालेको रहेछ । मैले हुन्छ भने पछि कम्पनीमा कुरागरिदिनु भएछ । अनि भोलि पल्ट म वहाँ बस्ने ठाउँ त्बष् पयप त्कगष् ताइ कोक चुइ भन्ने ठाउँमा भेट्न गएँ । भेट्भएर दाजुभाइ सुरक्षा काममा प्रयोग हुँने सरसामान लिन कम्पनीमा गयौँ । यसरी मैले पहिलो जागिर सुरक्षा सेवाबाट शुरु गरेको थिएँ । तलब दिनको हङ्गकङ्ग डलर २२० को जागिर सेन्ट्रलको सपिङ्गसेन्टरमा परेको थियो । त्यो कामले खान, बस्न र काम धाउँन पनि अपुग हुन्थ्यो । अरु कामदारले दिनको ५०० डलर भन्दा धेरै पाउँछ भनेको सुनेर सस्तो जागिरदेखि बितृष्णा जाग्थ्यो । त्यसैले केही समय गरेर जागिर छाड्ने निधो गरेँ ।
अरु कामको बारेमा सोधखोज गरौँ भने पनि चिनेजानेका साथीभाइ त्यति थिएनन् । कामको खोजीको शीलशीलामा प्रेम काकाले भन्नु भयो “ए कान्छा, दिपक खड्काको कम्पनीमा काम गरन त है ।” यसो सोचेँ कतै काम खोज्न जाने ठाउँ चिनेको पनि त छैन । अनि काकालाई हुँन्छ भने । काका कोही मान्छेसँग टेलिफोनमा कुरा गर्नु भयो र भन्नु भो “भोलि अफिसमा जानेरे कान्छा ।”
भोलिपल्ट LRT चढेर चुनमुनको किन ओन(Kin On) अफिसको ठेगाना लिएर दिपक खड्काको अफिस पुगेँ । ठूलो कमर्सियल बिल्डिङ्ग भित्र बल्लबल्ल भेटेँ । मलाई ढोका बाहिर देखेर एउटा गोराले ऊ बसेको ठाउँबाटै बटन दबाएर ढोका खोलिदियो । अनि म अफिस भित्र पसेँ । जिन्दगीमा गोरासँग कहिलै बोलेको थिइन । गोरासँग अग्रेजी बोल्नै पर्ने भयो, अप्ठ्यारो मानेर भएन । जसोतसो सोधेँ “मे आई सी मिस्टर दिपक खड्का ?”
खिस्स हाँसेर उसले भन्यो “दिपक खड्का मै हुँ”
उनीसँग यसरी थुप्रै नेपालीहरु झुक्किदा रहेछन् । उनको पूरै शरिर दुबीको कारण छाला कपाल सबै गोराको जस्तै खैरो भईसकेको रहेछ । लाजले रातोपीरो हुँदै भने ए सर नमस्कार ! म अरुन (प्रेम)ले पठाउँनु भएको मान्छे हूँ । काकाले पूर्ब जन्कारी दिइसक्नुभएको कुरा उनले बताए । अनि कुर्सीतिर देखाउँदै बस्दैगर भनेर ऊ कागजात तयार गर्न लाग्यो । मनमा दुनियाँ कुरा खेल्दै थियो । अफिस देखेर छक्क परेँ । नेपालको सिंहदरवार भित्रको मन्त्रालय पनि यति ठुलो र सुन्दर कहिले देखेको थिइन ।
केही समयको बसाइ पछि उसले कागजपत्रहरु मेरो सामू राखेर सही गर्ने ठाउँ देखाउँदै सही गर्न लगाए । काम सकेर उसले भन्यो “भोली अरुण(पे्रम)सँग चुनमुनबात्र फेरीचढेर चेक्लाप्कोक आउँनु । अरुणले अफिसमा छाडिदिन्छ ।” अनि हुन्छ भन्दै म त्यहाँबाट बाहिरिएँ । ”मे आइ सि मिस्टर दिपक खड्का ?“ यो सम्झिन्दै एकलै हाँस्दै चुनमुनफेरी रिचलेण्ड गार्डेनको बासस्थानतिर फर्किएँ ।
कहिले नगरेको काम कस्तो होला ? कामको बारेमा कुरा गर्दा मेशिन चलाउँनु पर्छ, के के गर्नु पर्छ भन्ने सुनेको थिएँ । कस्तो मेशिन चलाउँनु पर्ने होला ? मेशिन कस्तो हुन्छ होला ? मनमा अनेका कुरा सोच्थेँ । किन कि मैले देखेको मेशिन भनेको पापाले राँभो बसिलाले ताछेर बनाएको हलो र जुवा अनि बिश्वकर्माले कमाएका खुकुरी, हँसिया, खुर्पा, कोदालो आदि मात्र थिएँ ।
नभन्दै भोलि भयो बिहान काकासँग फेरीचढेर चेप्लाक्कोक पुगेँ । अनि काकाले दिपक खड्काको अफिस यही हो । यहाँ बस्दै गर्नु ऊ आउँछ भनेर वहाँ आफ्ने कार्य क्षेत्रतिर लाग्नु भयो । पर्खाइमा थिएँ । म मात्र हैन अरु पनि जागिरको लागि आएका रहेछन् । उनीहरुसँग चिनजान भयो । त्यस बेला भेटिएका साथीहरुमा (मदन)बलराम गुरुङ्ग, हेनन्द राई, भगवान दास सुनुवार । भाइ भगवान दास अहिले यो लोकमा छैन । उसको मृतआत्मालाई चिरशान्ति मिलोस । नयाँ साथीहरुसँग परिचय हुँदै थियो । यतिकैमा दिपक खड्का आइपुग्यो र हामी सबैलाई छेवैको कन्टेनरतिर लग्यो र सेफटी जुत्ता, हार्नेस, हेल्मेट लगाएर तयार हुँन लगाए । हामी सबै तयार भए पछि काम गर्ने ठाउँतिर उसको पछि लागेर गयौँ । एकजना चिना फोरमेनसँन भेट गरायो । त्यो चीनाले हामीलाई काम सिकाउँने र अह्राउँने रहेछ । यसरी चीनाको निर्देशनमा कामहरु गर्दै गयौँ । यो मेरो निर्माण क्षेत्रको पहिलो अनुभव थियो ।
तर यो काम पनि मैले लामो समय गरिन । मिलनसार साथीहरु छाड्नु मन त थिएन । तर पारिश्रमिक केही धेरै र बस्ने ठाउँबाट नजिक भएकै कारण प्रथम अन्नदाता कम्पनी र साथीहरु छोडेर म चिङ्ग यी आइलेण्डको टनेलको काममा भर्ती लागेँ । यो काम चाहिँ काहुले खोटाङ्गका ध्रुब राईको माध्यमबाट मिलेको थियो । नया काम साह्रै डरलाग्दो । जमीनको सतहबाट ४६ मीटर गहिरो खाल्डो भित्र पसेर सुरुङ्ग भित्रको काम गर्नु पर्नेरहेछ । मनमा कत्रो त्रास ओडेर काम गर्नु पर्ने, यस्तो लाग्ने कि कुनबेला जिन्दगी झिरिप हुँन्छ ?
यसरी मेरो जिन्दगीमा निर्माण क्षेत्रमा सबै भन्दा खतरा कामसँग खेल्ने खेल शुरु भयो । अहिले सम्झिँदा काहाली लागेर आउँछ । एकदम ठूलो (TBM) टनेल बोरिङ्ग मेशिन थियो । यो टीबीएम सुरुङ्ग खन्नको लागि प्रयोग गरिने मूख्य औजार रहेछ । यो प्रबिधि देखेर छक्क लाग्थ्यो । मैले अहिलेसम्म गरेको यत्तिका कामहरु मध्य सबै भन्दा खतरा काम त्यो नै लाग्छ । यो काम पनि मेरो ८ महिनादेखि लामो चल्नसकेन । सुरुङ्गमार्गमा खतराको कारण देखाउँदै हामीलाई त्यो कम्पनीबाट अरु कम्पनीमा सरुवा गयौँ । एकै जिन्दगीमा पुनर्जन्म पाए झैँ लाग्यो । नयाँ कम्पनीमा काम सहज र सुरक्षित भएको कारण ।
यसरी समय बित्दै जाँदा धेरै किसिम्का निर्माण कम्पनीहरुमा काम गर्ने मौका पाएँ । फेरि अर्को जोखिमपूर्ण कामको लागि २८ डिसेम्बर २००६ देखि स्टोनकटर पुल(Stonecutters Bridge) बनाउँने कम्पनीमा जागिरे भएँ । स्टोनकटर टापुबाट चिङ्गयी टापुसम्म जाने १०९८ मिटर लामो झोलुङ्गे पुलको खम्बा निर्माण गर्ने समूहमा काम थियो हाम्रो । त्यस पुलको दुई वटा खम्बा छन्, एउटा स्टोनकटर र अर्को चिङ्गयी टापुमा । ३१४ मिटर अग्ला अग्ला यी दुबै खम्बा ठड्याउने काममा म स्टोनकटर टापुपट्टी थिएँ । झण्डै अढाइ वर्षको अबधिमा टावर ठड्याउँने काम सकिएको थिया । खम्बा ठड्इसके पछि मर्मतकार्यमा जुटीरहेको बेला २३ जुन ०९ मा म घाइते भएँ । घट्ना पछिका दिनहरु अशक्तताको कारण बेरोजगार नै बसेकोछु ।
बेरोजगार बसेको झण्डै १८ महिना बिती सकेछ । साथीहरुलाई फोन गरौँ भने, सबै काममा ब्यास्त हुन्छन् । रातीको काम गर्नेहरु दिनमा सुत्छन् । यसरी मदेखि साथीभाइ टाढा साथीभाइदेखि म टाढा भएको छु । त्यसैले मेरो नजिकको साथी भनेकै यो इन्टरनेट भएको छ । हेर्छु फेस्बूक भित्तोमा बिभिन्न बिधाका साहित्य लेख रचनाहरु टाँसिएका हुन्छन् । जे होस फुर्सद्लाई सही सदुपयोग गर्दा रहेछन् सबैले । अरु वेबसाइटतिर पनि साहित्य सिर्जनाका लहर चलेको देखिन्छ । मनपर्छ साहित्य तर बुझ्न कठिन लाग्छ मलाई । घरदेशबाट परदेश पुगेपछि आफ्नो माटो, कला, धर्म, सँस्कार,सँस्कृति, भाषा साहित्याको माया लागेर आउँदो रहेछ । त्यसैले होला परदेशबाट लेखिएका लेख तथा रचनाहरुमा ःदेशप्रेम या देश दुःखेको भेटिन्छ । कहिलै नलेख्नेले पनि लोख्न सुरुगरेको भेटिन्छ । मलाई पनि साहित्य सिर्जना गरौँ लाग्छ । तर शब्द छिरोलेर साहित्य सिर्जना गर्नु भनेको मुस्किल नै हुँदोरहेछ ।
चारवर्षे पर्देशी जीवन बिताएर घरदेश फर्कने अठोट लिएर आएको थिएँ तर डेड दशक बितिसक्यो । खै सोँचे जस्तो कहाँ पुग्दो रहेछ र ? के सोचेँ मैले, के भयो ऐले ............यस्तै भएको छ । पर्देशबाट घरदेशलाई चिहाइरहेको छु । देशको अबश्था अनि मेरो ब्याक्तिगत बिबिध कारणले गर्दा अझै यहीँ छु । भ्यागुताको धार्नी पुग्नु र म घरदेश फर्किनु उस्तै उस्तै भएको छ । हेरौँ समयको बहाबले हुत्याउँदै कहाँ पुर्याउँछ ?
समयः १२ जनवरी २०११
साभारः हङ्गकङ्गमा खोटाङ्गे स्रष्टाका सिर्जनाहरुबाट